Rijk Zwaan startte in Afrika tussen de Sahara en Zuid-Afrika nogal a-typisch: eerst productie, daarna veredeling en toen pas commercie. En dan volgen we ook nog eens een eigenwijze koers: we brengen alleen hybridezaden op de markt. Hoe verliep de start in dit deel van het Afrikaanse continent? Wat maakt deze regio bijzonder? En hoe staat het er nu voor?

Rijk Zwaan zocht aan het begin van de eeuw een productie locatie rond de evenaar om jaarrond zaden te kunnen produceren. Tanzania kwam naar voren als gunstigste plek. Bijna op de evenaar, dus twaalf uur per dag licht, gematigd klimaat in de vruchtbare hooglanden, goed bereikbaar en in dezelfde tijdszone als Nederland. “Permanent lente, hier groeit álles”, zoals Business Development Manager Africa Harald Peeters het uitdrukt. In 2002 begonnen we met Rijk Zwaan Q-Sem, ons Afrikaanse zadenproductiebedrijf.

Verouderde rassen

“Wat ons al snel opviel: Tanzaniaanse telers beschikten alleen over rassen van meer dan twintig, dertig jaar oud. Wij hebben toen besloten met iets serieus beters te komen en te gaan veredelen voor de lokale Afrikaanse markt”, vertelt Kees Reinink, directeur van Rijk Zwaan. “Om voldoende inspanning voor deze markt met lage zaadprijzen zeker te stellen, hebben we een apart budget uitgetrokken, waarbij we ons realiseerden dat het langer dan gewoonlijk zou duren voor we ons geld zouden terugverdienen. De opdracht was om een basisassortiment voor tropisch Afrika te ontwikkelen.

Om de beurt kiezen

Bij de start werkte Rijk Zwaan samen met East-West Seed, waarvoor Bianca van Haperen – nu Breeder Aubrika in Nederland bij Rijk Zwaan – destijds in Afrika actief was. Na haar markt verkenning viel de keus op veredeling van tomaten voor de vollegrond, African eggplant en habanero pepers. Rijk Zwaan Afrisem startte in 2008 met die gewassen. Later kwam er bladkool bij. Permanent lente, hier groeit álles. 39 →40 Hybrideleider Rijk Zwaan 100 jaar Rijk Zwaan zette het veredelingsbedrijf op vlakbij Rijk Zwaan Q-Sem in het Tanzaniaanse Arusha. Kees: “East-West Seed deelde met ons kennis en kosten en kreeg de helft van de rassen die Afrisem maakte. Voor een eerlijke verdeling mochten we om de beurt een ras kiezen.” Kees noemt het de beste veredelings samenwerking met een concurrent ooit. Toch stopte deze in 2015. Kees: “Het blijft toch lastig om veredelingsmateriaal te delen met een concurrent.”

Afrika in beeld

Na ruim vijftien jaar beschikt Rijk Zwaan nu over een behoorlijke catalogus voor Afrika. Met niet alleen rassen van diverse gewassen voor de vruchtbare hooglanden in Tanzania en andere Oost-Afrikaanse landen. Maar ook voor de vochtige tropische laaglanden en het noordelijke woestijnklimaat van West-Afrika. Uit het veredelingsprogramma in Tanzania zijn nu drie commerciële tomatenrassen voor de vollegrond, drie rassen van hete pepers en vier van African eggplant en – sinds 2024 - één voor bladkool beschikbaar.

Het tomatenprogramma is nu gekoppeld aan dat van Rijk Zwaan Brazilië, waar inmiddels óók een veredelings programma voor vollegrondstomaat loopt. Van habanero peper zijn de eerste rassen zelfs al in gebruik buiten Afrika. Genetisch materiaal uit het African eggplantprogramma wordt door collega’s buiten Afrika benut in de aubergineveredeling.

Rijk Zwaan Afrisem legt zich naast veredeling steeds meer toe op het toetsen van rassen uit de andere veredelingsprogramma’s van Rijk Zwaan, op geschiktheid voor de Afrikaanse klimaten en markten. Daarvoor benut het niet alleen het station in Tanzania, maar ook proefvelden in Kenia, Ethiopië en de West- Afrikaanse landen Senegal en Benin. Rijk Zwaan Afrisem tapt zo kool-, wortel-, meloen- en watermeloenrassen af van bestaande veredelings programma’s. En ook zoete puntpaprika’s, sla en snackkomkommers van Rijk Zwaan groeien inmiddels op Afrikaanse bodem.

Harald: “In die ruim vijftien jaar tijd hebben we bereikt dat Rijk Zwaan-breed bewustzijn is ontstaan dat Afrika van belang is. Veredelaars buiten dit continent vragen zich nu ook af: wat heeft Afrika nodig?”

Rijk Zwaan trainde 48.000 telers in Tanzania, zodat ze meer uit hun gewas halen.

Rijk Zwaan ontwikkelt rassen voor telers die professioneel willen produceren.